Większość kobiet, które chorują na raka piersi, pierwsze niepokojące objawy zauważyła samodzielnie. Dlatego tak ważne są uważna obserwacja, nie bagatelizowanie nawet najdrobniejszych zmian, jak również znajomość swojego ciała. Do najczęstszych objawów raka piersi, na które należy zwrócić szczególną uwagę należą:
- Guzek lub zgrubienie w piersi lub pod pachą. Może być on twardy, wyraźnie wyczuwalny pod palcami, zwykle niebolesny i odgraniczony od otaczających tkanek. Pojawienie się jakiegokolwiek guzka zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem, nawet jeśli nie towarzyszy mu ból bądź inne symptomy.
- Zmiana wielkości, kształtu lub konturu piersi. Jeśli jedna pierś staje się wyraźnie większa, bardziej napięta lub asymetryczna względem drugiej warto ten stan sprawdzić. Takie zmiany mogą być bardzo subtelne, dlatego bardzo istotna jest uważna obserwacja wyglądu własnych piersi.
- Zmiany skórne. Skóra może się zagęścić, stać się czerwona, obrzęknięta, pojawia się tzw. „skórka pomarańczowa” – widoczne wgłębienia lub nierówności. Takie objawy mogą sugerować rozwój choroby nowotworowej.
- Zmiany w obrębie brodawki sutkowej. Wciągnięcie brodawki, sączenie wydzieliny (szczególnie krwistej), łuszczenie się naskórka czy owrzodzenie – to objawy, których wręcz nie wolno lekceważyć. Zdrowa brodawka powinna mieć niezmienny kształt i kolor.
- Ból lub tkliwość. Rak piersi najczęściej rozwija się bezboleśnie, jednak jeśli pojawia się nietypowe uczucie ucisku, napięcia lub tkliwości warto ten fakt skonsultować z lekarzem.
- Powiększenie węzłów chłonnych. Szczególnie w okolicach pachy lub nad obojczykiem może świadczyć o rozsiewie komórek nowotworowych.
Ochrona, która ratuje życie
W trosce o zdrowie piersi każda kobieta, niezależnie od wieku, powinna mieć świadomość tego, że profilaktyka to realne narzędzie monitorowania swojego zdrowia, a nieraz i życia. Nowotwór wykryty we wczesnym stadium rozwoju można całkowicie wyleczyć, a odpowiednie badania mogą wykryć zmiany nowotworowe, zanim jeszcze pojawią się jakiekolwiek objawy. Do najważniejszych badań, które warto umieścić w swoim kalendarzu , należą:
- Mammografia. Zalecana jest kobietom w określonych grupach wiekowych, najczęściej od 50. roku życia co dwa lata, choć w niektórych przypadkach warto wprowadzić badanie wcześniej - szczególnie w przypadku kobiet, których piersi mają budowę tłuszczową. Pozwala ono wykryć zmiany nowotworowe na bardzo wczesnym etapie, jeszcze zanim staną się wyczuwalne palpacyjnie.
- USG piersi. Szczególnie przydatne jest u kobiet młodszych oraz u tych, które mają gęstą tkanką gruczołową. USG może uzupełniać mammografię i często wykrywa zmiany niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim. Warto pamiętać, że USG można wykonywać także podczas ciąży i karmienia piersią.
- Rezonans magnetyczny (MRI). Stosowany jest zazwyczaj u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka, np. z mutacjami genetycznymi lub rodzinnym wywiadem onkologicznym.
- Samobadanie piersi. Choć nie zastępuje ono badań obrazowych, jest doskonałym sposobem na regularne monitorowanie zmian. Najlepiej wykonywać je raz w miesiącu, w 6-10 dniu cyklu i 3-5 dni po zakończeniu miesiączki.
Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka piersi?
Wiele elementów naszego stylu życia może mieć realny wpływ na ryzyko rozwoju raka piersi i niektóre z nich można modyfikować. Oznacza to, że mamy szansę działać profilaktycznie i świadomie troszczyć się o zdrowie.
Czynniki ryzyka zachorowania na raka piersi można podzielić na modyfikowalne, niemodyfikowalne, a także specyficzne.
Modyfikowalne czynniki ryzyka
Czynniki modyfikowalne to wszystkie te elementy, na które można wpływać poprzez zmianę stylu życia, zachowań zdrowotnych, decyzji terapeutycznych i profilaktycznych. W przeciwieństwie do czynników niemodyfikowalnych, ich monitorowanie może znacząco obniżyć ryzyko zachorowania na raka piersi. Do najistotniejszych czynników modyfikowalnych należą:
- Regularna aktywność fizyczna. Ruch to jedno z najskuteczniejszych „lekarstw” profilaktycznych. Kobiety, które ćwiczą umiarkowanie lub intensywnie, przynajmniej 150 minut tygodniowo, mają niższe ryzyko zachorowania. Ćwiczenia wpływają korzystnie na gospodarkę hormonalną i insulinową, obniżają poziom tkanki tłuszczowej i wspierają odporność.
- Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, zwłaszcza po menopauzie. Po menopauzie estrogeny produkowane są głównie przez tkankę tłuszczową, dlatego nadwaga i otyłość mogą zwiększać ryzyko rozwoju nowotworu. Dodatkowo nadmiar tkanki tłuszczowej sprzyja stanom zapalnym i insulinooporności.
- Ograniczenie spożycia alkoholu. Nawet niewielkie ilości alkoholu mogą podnosić poziom estrogenów we krwi i uszkadzać DNA komórek. Warto zastanowić się więc nad rezygnacją lub ograniczeniem spożywania alkoholu w trosce o zdrowie piersi.
- Unikanie palenia tytoniu. Substancje zawarte w dymie papierosowym mają działanie mutagenne. Szczególnie niebezpieczne dla kobiet jest palenie rozpoczęte w młodym wieku. Im dłużej trwa ekspozycja, tym większe ryzyko choroby.
Czynniki ryzyka, które warto znać
Choć na obecność niektórych czynników ryzyka nie mamy wpływu, świadomość ich istnienia pomaga lepiej zaplanować badania i ustalić częstotliwość kontroli lekarskich. Czynniki niemodyfikowalne to takie, na których obecność pacjentka nie ma bezpośredniego wpływu. Obejmują one przede wszystkim uwarunkowania biologiczne i genetyczne, które determinują indywidualny poziom ryzyka zachorowania na raka piersi niezależnie od stylu życia. Do tej grupy czynników zalicza się m.in.:
- Płeć i wiek. Płeć stanowi jeden z najważniejszych czynników ryzyka raka piersi. Kobiety są zdecydowanie bardziej narażone na rozwój tej choroby niż mężczyźni. Wynika to m.in. z roli hormonów płciowych, takich jak estrogeny w procesach proliferacji komórek gruczołu piersiowego. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem: kobiety po 50. roku życia są częściej diagnozowane, co jest związane z dłuższą ekspozycją organizmu na czynniki hormonalne i środowiskowe.
- Predyspozycje genetyczne. Mutacje dziedziczne genów BRCA1/2, TP53, PTEN lub pochodzenie etniczne (np. Żydzi aszkenazyjscy) znacząco zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania. Nosicielki tych mutacji mogą mieć kilkukrotnie wyższe ryzyko rozwoju raka piersi w porównaniu z populacją ogólną.
- Historia rodzinna. Rodzinny wywiad raka piersi może mieć znaczący wpływ na rozwój choroby. Jeśli bliska krewna, np. matka, siostra, córka chorowała na nowotwór, zwłaszcza w młodym wieku, ryzyko dla kolejnych członków rodziny wyraźnie wzrasta.
- Gęstość tkanki piersiowej. Gęstość piersi to stosunek ilości tkanki gruczołowej i włóknisto‑łącznej do tkanki tłuszczowej. Im większy udział tkanki gruczołowej w strukturze piersi, tym wyższe ryzyko wystąpienia raka. Ponadto gęstość gruczołu piersiowego utrudnia diagnostykę – zmiany nowotworowe mogą być trudniejsze do wykrycia w mammografii, co może skutkować opóźnieniem diagnozy.
Czynniki hormonalne i reprodukcyjne (trudno modyfikowalne)
- Wczesny początek miesiączkowania i późna menopauza. Wydłużony okres ekspozycji organizmu na estrogeny spowodowany rozpoczęciem miesiączkowania przed 12. rokiem życia lub menopauzą po 55. roku życia może przyczynić się do zwiększenia ryzyka zachorowania na raka piersi.
- Wiek pierwszego porodu i liczba ciąż. Kobiety, które rodzą pierwsze dziecko w późniejszym wieku lub nie rodziły dzieci wcale, są bardziej narażone na zachorowanie. Wczesna ciąża wiąże się z częściową ochroną przed nowotworem piersi.
- Karmienie piersią. Wydłużony okres karmienia piersią działa ochronnie poprzez zmniejszenie liczby cykli owulacyjnych i ekspozycję na hormony.
- Antykoncepcja hormonalna. Długotrwała antykoncepcja hormonalna może nieznacznie zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi, jednak w ciągu 2-5 lat od zaprzestania stosowania efekt ten zanika.
Czynniki specyficzne
Specyficzne czynniki zachorowania na raka piersi odnoszą się do szczególnych sytuacji klinicznych, w których ryzyko wystąpienia nowotworu piersi jest istotnie wyższe niż w populacji ogólnej. Najczęściej dotyczą one osób, które w przeszłości były narażone na leczenie onkologiczne w młodym wieku. Najistotniejszym z nich jest:
- Historia napromieniania klatki piersiowej w młodszym wieku. Kobiety, które w dzieciństwie lub młodości były poddane radioterapii obejmującej klatkę piersiową (np. w leczeniu chłoniaka Hodgkina) przed 30. rokiem życia znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka raka piersi w dorosłości. Ryzyko to zależne jest od otrzymanej wówczas dawki promieniowania oraz wieku pacjentki w momencie ekspozycji – im młodszy wiek i wyższa dawka, tym większe prawdopodobieństwo zachorowania.
Troska o siebie najlepszą inwestycją
Każda kobieta zasługuje na długie życie w zdrowiu, spokoju i poczuciu bezpieczeństwa. Troska o siebie nie jest oznaką słabości ani przejawem lęku, to przede wszystkim wyraz siły, odpowiedzialności i szacunku do własnego ciała i życia.
