Zastosowanie chemioterapii oraz hormonoterapii istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń seksualnych, w tym obniżenia libido, dyspareunii czy braku satysfakcji seksualnej. Lokalizacja nowotworu, jaką jest pierś – symbol kobiecości i tożsamości płciowej – sprzyja powstawaniu negatywnego obrazu własnego ciała oraz utracie poczucia atrakcyjności, co dodatkowo pogłębia skutki psychologiczne choroby. Stres i lęk związany z diagnozą onkologiczną prowadzą często do obniżenia zainteresowania sferą intymną. Leczenie chirurgiczne, w tym mastektomia oraz radio- i hormonoterapia prowadzą do zaburzeń integralności ciała, zmian hormonalnych i długofalowych konsekwencji dla funkcjonowania seksualnego.
Z perspektywy badań epidemiologicznych warto przywołać wyniki dużej, prospektywnej kohorty CANTO obejmującej 7985 kobiet leczonych z powodu wczesnego raka piersi (stadium I–III), u których przez cztery lata oceniano jakość życia w zakresie zdrowia seksualnego, wykorzystując zwalidowany kwestionariusz EORTC QLQ-BR23. Analizie poddano cztery główne obszary: negatywny obraz ciała, brak aktywności seksualnej, osłabione funkcjonowanie seksualne oraz niski poziom satysfakcji seksualnej. Aż siedemdziesiąt osiem procent pacjentek zgłosiło co najmniej jeden z wymienionych problemów podczas czteroletniego okresu obserwacji. Najczęściej wskazywanym zaburzeniem był negatywny obraz ciała – pięćdziesiąt siedem i osiem dziesiątych procent po roku oraz czterdzieści osiem i trzy dziesiąte procent po czterech latach od zakończenia terapii. Stosowanie hormonoterapii istotnie zwiększało ryzyko wszystkich analizowanych dysfunkcji seksualnych, natomiast chemioterapia i mastektomia były silnie powiązane z negatywną percepcją własnego ciała. Współistnienie depresji i stanów lękowych znacząco korelowało ze wszystkimi zgłaszanymi problemami w sferze seksualnej. Wiek pacjentki okazał się istotnym czynnikiem ryzyka braku aktywności seksualnej oraz obniżonego funkcjonowania seksualnego.
W praktyce klinicznej niezwykle istotnym problemem pozostaje niewystarczający dostęp do interdyscyplinarnego wsparcia. Mniej niż połowa pacjentek skorzystała z konsultacji ginekologicznej, jedynie jedenaście do osiemnastu procent uzyskało pomoc psychologiczną lub psychiatryczną, a zaledwie dwie na tysiąc pacjentek konsultowały się z seksuologiem. Dane te wskazują na poważną lukę systemową i potwierdzają, że zdrowie seksualne pozostaje jednym z najważniejszych, a zarazem niedostatecznie rozpoznawanych i leczonych powikłań terapii raka piersi.
Dostępne dane wskazują na pilną potrzebę systematycznego i proaktywnego monitorowania zdrowia seksualnego kobiet od momentu rozpoznania, przez cały okres leczenia, aż po długoterminową opiekę. Wysoka jakość opieki onkologicznej powinna opierać się na zintegrowanym, wielospecjalistycznym podejściu, obejmującym psychologów, seksuologów, ginekologów oraz innych ekspertów. Kluczowe jest włączenie wsparcia psychoseksualnego do standardu postępowania oraz intensyfikacja szkoleń dla personelu medycznego w zakresie kompetentnej komunikacji dotyczącej zaburzeń seksualnych. Proaktywne podejście do tego problemu może istotnie poprawić jakość życia pacjentek po leczeniu raka piersi oraz ich satysfakcję z procesu terapeutycznego.
Wnioski z badania CANTO oraz innych analiz podkreślają znaczenie świadomego i aktywnego zarządzania problemami zdrowia seksualnego w onkologii. Kompleksowe strategie powinny obejmować zarówno monitorowanie, jak i skuteczne interwencje ukierunkowane na poprawę funkcjonowania seksualnego i ogólnej jakości życia kobiet po zakończeniu leczenia.
Zobacz całą publikację: Franzoi MA, Aupomerol M, Havas J, et al. Investigating sexual health after breast cancer by longitudinal assessment of patient-reported outcomes. ESMO Open. 2024 Feb;9(2):102236.
