Konferencja była także wyrazem tego, że tylko współpraca i współdziałanie w wypracowywaniu rozwiązań na rzecz ochrony zdrowia może przynieść wymierne efekty dla społeczeństwa, co świetnie ujęła parlamentarzystka Marina Davidashvili – przedstawicielka Europejskiego Parlamentarnego Forum na rzecz praw Seksualnych i Reprodukcyjnych, w powiedzeniu: „Samotny wojownik nigdy nie wygra bitwy”.
Czym jest HPV?
HPV to human papilloma virus, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, który należy do szerszej rodziny tzw. wirusów brodawczaka. Na ten moment sklasyfikowano ponad 200 odmian, w tym niektóre z nich występują nawet u innych gatunków. HPV może dotyczyć zmian m.in. na skórze czy błonach śluzowych, w tym okolic narządów płciowych.
Czym charakteryzuje się zakażenie HPV? Przebieg, przyczyny, objawy
Wirus brodawczaka ludzkiego jest jednym z najczęściej przenoszonych wirusów na świecie, ponieważ łatwo się rozprzestrzenia. Do zakażenia dochodzi głównie przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Nie jest konieczne, aby do zakażenia doszło przez otwartą ranę czy przedostanie się do krwi – cechą charakterystyczną HPV jest zdolność do osiadania na skórze, przez co może zostać przekazany nawet przez uścisk dłoni. Możliwe jest również przekazanie wirusa z matki na dziecko w czasie porodu. Choć wirus może przetrwać poza organizmem ludzkim na powierzchniach, ten rodzaj zakażeń jest bardzo rzadki.
Jeżeli chodzi o zmiany, które powoduje wirus HPV w okolicach narządów płciowych – te następują na drodze płciowej. Warto zaznaczyć, że do zakażenia może dojść w wyniku kontaktu z zakażoną skórą lub błoną śluzową i nie jest konieczne pełne współżycie seksualne.
W większości przypadków organizm sam potrafi pozbyć się wirusa, a infekcja często przebiega bez żadnych objawów. Z tego powodu wiele osób nawet nie wie, że go ma, a mimo to może nieświadomie przekazywać HPV innym.
Zakażenie wirusem HPV może przebiegać łagodnie, ale w niektórych przypadkach prowadzi do nowotworów złośliwych. Warto zaznaczyć, że generalnie zakażenia HPV przebiegają bezobjawowo lub towarzyszą im drobne, zazwyczaj bezbolesne i nieswędzące zmiany w postaci brodawek umiejscowionych na dłoniach czy podeszwach. Schorzenia łagodne powodowane głównie przez HPV typu 6 i 11 skutkują występowaniem kłykcin kończystych, czyli kalafiorowatych brodawek w okolicach odbytu, sromu czy prącia oraz nawracającej brodawkowatości krtani, która powoduje powstawanie brodawek na błonie śluzowej krtani. Jest chorobą dotyczącą w głównej mierze chłopców i może objawiać się chrypką oraz dusznością.
Wyróżniamy także onkogenne typy HPV, które doprowadzają do powstania nowotworów złośliwych. Mowa tutaj głównie o typach: 16, 18, 31, 33 odpowiadających za przede wszystkim raka szyjki macicy, ale doprowadzających także do wystąpienia zmian nowotworowych w okolicach: odbytu, sromu, pochwy, głowy i szyi, jamy ustnej czy krtani.
Organizm całkowicie eliminuje wirusa po ok. 2 latach. Może się tak zdarzyć, że zakażenie HPV przyjmuje postać przewlekłą, czyli trwa więcej niż 2 lata i wtedy zwiększa się ryzyko powstania zmian nowotworowych.
Czynniki ryzyka zakażenia HPV
Szacuje się, że w momencie, kiedy czytają Państwo ten artykuł, nawet 12% społeczeństwa na świecie przechodzi obecnie infekcję HPV. A najnowsze badania wskazują, że nawet połowa aktywnych seksualnie kobiet w pewnym momencie życia zakaża się jedną z wymienionych odmian wirusa. Oczywiście, istnieją też czynniki, które dodatkowo podnoszą to ryzyko. Wirus HPV przenoszony jest przez obie płcie, a ryzyko zależne jest od regionu geograficznego i oceniane jest na kilka do kilkudziesięciu procent w ciągu życia człowieka. Najważniejsze czynniki ryzyka to:
- Wczesne rozpoczęcie życia seksualnego – im wcześniej dochodzi do pierwszego kontaktu seksualnego, tym większa podatność błon śluzowych na uszkodzenia i infekcję.
- Duża liczba partnerów seksualnych – im więcej partnerów, tym większa szansa kontaktu z wirusem.
- Brak lub nieregularne używanie prezerwatyw – choć nie chronią w 100%, znacząco zmniejszają ryzyko zakażenia.
- Palenie papierosów – osłabia układ odpornościowy, przez co ludzki organizm jest bardziej podatny na wniknięcie wirusa.
- Inne infekcje przenoszone drogą płciową – często towarzyszy im wirus brodawczaka ludzkiego.
- Czynniki hormonalne i związane z rozrodczością – długie stosowane antykoncepcji hormonalnej i liczne ciąże mogą sprzyjać przewlekłemu zakażeniu i rozwojowi zmian.
Diagnostyka, leczenie i profilaktyka
HPV diagnozujemy za pomocą wymazu, czyli np. pobrania śliny lub śluzu za pomocą patyczka z miękką, bawełnianą końcówką, które pobieramy z okolic narządów płciowych lub gardła. Test wykrywa materiał genetyczny wirusa i identyfikuje się jego odmiany – onkogenne i nieonkogenne. Wczesne rozpoznanie zakażenia pozwala na lepsze monitorowanie stanu zdrowia i może zapobiec rozwojowi nowotworu.
Współcześnie nie ma leku, który zwalczyłby wirusa brodawczaka ludzkiego. Leczy się zmiany, które wirus powoduje. Robi się to na różne sposoby, np. przez łyżeczkowanie, czyli zdrapanie nienowotworowej zmiany skórnej spowodowanej przez HPV lub użycie leków miejscowych, czyli maści, które pomagają się pozbyć brodawek.
W ramach profilaktyki zaleca się prowadzenie zdrowego stylu życia, a także unikanie palenia tytoniu i jednorazowych kontaktów seksualnych. Pacjenci powinni rozważyć szczepienia przeciw HPV, aby przeciwdziałać zakażeniom. Szczepionki, nawet jeśli dojdzie już do zakażenia, mogą nadal chronić przed innymi niebezpiecznymi typami wirusa. I to właśnie szczepieniom na HPV była poświęcona konferencja w Senacie.
O konferencji
Parlament głównie kojarzy się z miejscem debaty politycznej. Tym razem stał się obszarem dyskusji na temat HPV w Polsce. Wnioskiem, który można wysunąć nie tylko z rozmów prowadzonych na wydarzeniu, ale ze słów Barbary Małeckiej-Libery – przewodniczącej Komisji Zdrowia jest fakt, że Polska, w świetle wyzwania, jakim jest walka z HPV, dokonała ogromnego wysiłku. Instytucje europejskie zauważają znaczy postęp i poprawę w kwestii profilaktyki wirusa brodawczaka ludzkiego, ale zaznaczają, że mamy jeszcze kilka rzeczy do poprawy.
Po 15 latach starań, 1 czerwca 2023 roku wystartował program finansujący profilaktykę HPV w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030. Od jego uruchomienia osiągnęliśmy już 50% zakładanego celu – do 2028 roku planowane jest zaszczepienie 60% populacji. W ramach programu dostępne są bezpłatne szczepionki 2-waletne dla dzieci przed 18. rokiem życia. Dotychczas z darmowego programu szczepień skorzystało jednak mniej niż 30% dziewcząt i chłopców poniżej 18. roku życia. Obecnie zaleca się rozpoczęcie szczepień przeciw HPV dla dzieci, które ukończyły 9 lat, a w debacie publicznej pojawia się temat wprowadzenia od 2027 roku obowiązkowych szczepień dla dzieci między 9. a 15. r.ż. Najmniej zaszczepionych dzieci liczy województwo podkarpackie: 9,89%, a największy odsetek jest w województwie pomorskim – 19,39%. Co roku w Polsce stwierdzanych jest ok. 3 tys. zachorowań na raka szyjki macicy w Polsce, z czego umiera około dwóch tysięcy kobiet – każdego dnia jest to od czterech do siedmiu Polek.
Centralnym punktem konferencji była prezentacja raportu: HPV Prevention Policy Atlas Europe 2025, który jest projektem badawczym realizowany przez European Parliamentary Forum oraz European Cancer Organisation. Badania prowadzone przez tę instytucję jednoznacznie wykazały, że w sprawie profilaktyki HPV ujawnia się pozytywny trend. Najwyższe wyniki osiągnęły: Dania, Szwecja i Portugalia, gdzie odsetek zaszczepień dla obu płci wynosi więcej niż 95%, a najgorszy Azerbejdżan – 12,3%, ze względu na brak finansowania programu ze środków publicznych. Jeśli chodzi o Polskę, cytując: ,,jesteśmy dwa kroki od doskonałości’’. Znajdujemy się w rankingu w liczącej sześć państw grupie żółtej ,,On track’’ (Włochy, Łotwa, Austria, Polska, Francja, Litwa) z wynikiem 81,9%, kiedy w 2023 roku mieliśmy wynik 68,8%. Od najlepszej stawki dzielą nas właśnie dwa kroki – dwie grupy: Excellent (>95%) oraz Very good (85-95%), w których znajduje się łącznie 16 państw.
Niestety, ale negatywnie na ten trend wpływają liczne ruchy antyszczepionkowe, które dezinformują przestrzeń publiczną, powodując strach i niepewność w kontekście szczepień; ale przede wszystkim są niebezpieczne, szkodliwe i krzywdzące młodych ludzi. Znaczna większość antyszczepionkowców rozpowszechnia informacje niesprawdzone, niemedyczne i nienaukowe. Kilka lat temu mogliśmy usłyszeć o pewnym naukowcu, który ,,publikował’’ swoje prowadzone w wątpliwy sposób ,,badania’’ na stronie udającej renomowane czasopismo naukowe. Bądźmy dziś przedstawicielami tak zwanego ,,fact-checkingu’’, czyli weryfikowania wiadomości, które czytamy. Powiedzmy to wyraźnie – szczepionki na HPV są bezpieczne i należy się szczepić w trosce o innych i siebie samych.
Jednym z najbardziej wiarygodnych źródeł informacji na temat szczepionek, w tym szczepienia przeciw wirusowi HPV – jest przede wszystkim lekarz. To właśnie specjalista, opierając się na aktualnej wiedzy naukowej oraz wytycznych instytucji zdrowia publicznego, jest w stanie w sposób rzetelny i profesjonalny rozwiać wszelkie wątpliwości pacjenta.
Warto pamiętać, że każda substancja może wiązać się z ryzykiem działań niepożądanych. Jednak tylko w rozmowie z lekarzem możliwe jest wyważone rozpatrzenie korzyści i potencjalnych zagrożeń oraz podjęcie świadomej decyzji o szczepieniu. To konsultacja medyczna stanowi fundament odpowiedzialnego i bezpiecznego procesu profilaktyki zdrowotnej.
***
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jednym z najczęściej przenoszonych wirusów, a infekcja tym drobnoustrojem może doprowadzić do powstawania zmian onkogennych, jak i nieonkogennych. 24 listopada w Warszawie odbyła się konferencja poświęcona profilaktyce HPV w Polsce, podczas której polityczne spory ustąpiły miejsca wspólnej refleksji nad tematem ważnym dla wszystkich obywateli. Raport przedstawiony podczas wydarzenia wskazał, że Polska może być dumna z dotychczasowych działań w zakresie profilaktyki HPV, choć pozostają kwestie wymagające dokończenia. Andrzej Zaucha śpiewał kiedyś piosenkę zatytułowaną: Dwa kroki w chmurach, my natomiast jesteśmy dziś o dwa kroki od doskonałości. Czy utrzymamy trend i czy, używając sloganu piłkarskiego z racji trwających eliminacji do Mistrzostw Świata, wyjdziemy z grupy? Tego dowiemy się już za ok. 3 lata.
Bibliografia:
- Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika 2025, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, ISBN: 978-83-743-0733-8,
- Drążkiewicz A., HPV – co to za wirus? Badania, objawy, ryzyko. (https://www.zwrotnikraka.pl/hpv-co-to-za-wirus - dostęp: 25/11/2025 godz. 20.40)
- Nowakowski A,. Wirus HPV – co powinieneś wiedzieć?, (https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/wirus-hpv-co-powinienes-wiedziec - dostęp: 25/11/2025 godz. 21.20),
- Senat Rzeczypospolitej Polskiej Konferencja ,,Profilaktyka HPV w Polsce i Europie – sukcesy, wyzwania, dalsza droga.’’ (https://www.youtube.com/watch?v=GMtTOiB-AZ4 – dostęp 25/11/2025 godz. 21.33),
- Senat Rzeczypospolitej Polskiej Konferencja ,,Profilaktyka HPV w Polsce i Europie – sukcesy, wyzwania, dalsza droga’’, (https://www.senat.gov.pl/aktualnoscilista/art,17210,konferencja-profilaktyka-hpv-w-polsce-i-europie-sukcesy-wyzwania-dalsza-droga.html – dostęp: 25/11/2025 godz. 21:36),
- Lurka K., Kłamią i manipulują – także w przypadku HPV (https://www.termedia.pl/mz/Klamia-i-manipuluja-takze-w-przypadku-HPV-,57897.html – dostęp: 25/11/2025 godz. 22:25),
- Press Release: Launch of the latest HPV Prevention Policy Atlas at Polish Senate (https://www.europeancancer.org/resources/news/press-release-launch-of-the-latest-hpv-prevention-policy-atlas-at-polish-senate.html - dostęp: 25/11/2025 godz. 23.11).
