Cukrzyca może pojawić się jeszcze przed chorobą onkologiczną, może też wystąpić w trakcie jej leczenia, a także po jego zakończeniu. Zawsze jednak wymaga odpowiedniej terapii, bo jak wiemy, jej powikłania mogą być bardzo groźne.
Leczenie onkologiczne bardzo często sprzyja zaburzeniom tolerancji węglowodanów i pojawieniu się cukrzycy.
U pacjentów, którzy są mu poddawani znacząco rośnie ryzyko zawałów serca, powikłań zakrzepowo-zatorowych. Uważa się na przykład, że dzieci, które przezwyciężyły chorobę nowotworową znajdują się w grupie bardzo wysokiego ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Niektóre terapie onkologiczne zaburzają gospodarkę węglowodanową jedynie w czasie, gdy są podawane, ale są i takie, które zaburzają ją trwale.
Powikłania związane z leczeniem chemioterapią znamy dość dobrze i w ich przypadku mamy wypracowane schematy zapobiegania i leczenia. Jednak coraz to nowe terapie onkologiczne, szczególnie te oparte na immunoterapii, są z jednej strony bardzo skuteczne, jeśli chodzi o niszczenie nowotworu, ale z drugiej - wciąż potrafią nas zaskakiwać, jeśli chodzi o niekorzystne efekty metaboliczne.
Immunoterapie dają bardzo zróżnicowane efekty uboczne, w tym prowadzą do podwyższenia cukru we krwi, które rozpoznajemy jako cukrzycę. Tu nie mamy ustalonego standardu postępowania, natomiast staramy się tak dopasować terapię, by była jak najbardziej skuteczna a zarazem jak najmniej obciążająca dla danego pacjenta. Staramy się unikać terapii iniekcyjnych i wyrównywać glikemię za pomocą leków doustnych. Mamy coraz szerszy wachlarz możliwości terapeutycznych, bo w diabetologii również pojawiają się nowoczesne leki.
Cukrzycę mogą wywołać również leki sterydowe, które towarzyszą różnym schematom leczenia w onkologii. Ich zastosowanie powoduje podwyższenie stężenia glukozy, a nawet może prowadzić do ujawnienia się tak zwanej cukrzycy sterydowej. Na szczęście mamy już spore doświadczenie w prowadzeniu takich chorych. Jeżeli glikemie nie są zbyt wysokie (nie przekraczają 400 mg/dl) możemy sobie z nimi poradzić lekami doustnymi, choć czasami niezbędne jest wdrożenie insulinoterapii.
Osobnym zagadnieniem jest leczenie nowotworów trzustki. Po pierwsze sam nowotwór daje zaburzenia typowe dla cukrzycy. Po drugi leczenie chirurgiczne, polegające na usunięciu trzustki pozbawia pacjenta wysp trzustkowych, które wydzielają insulinę. W tym przypadku mówimy o tak zwanej cukrzycy wtórnej o znanej przyczynie i będziemy ją leczyć insuliną, której organizm pacjenta po resekcji trzustki już nie wytwarza.
Większość pacjentów jest w różnych programach lekowych i mają w związku z tym przeprowadzane regularne badania wielu parametrów, w tym między innymi właśnie poziomu glukozy. Dzięki temu udaje nam się wychwycić wszelkie nieprawidłowości na dość wczesnym etapie i szybko podjąć stosowne działania.
Gdy onkolog stwierdza u pacjenta wysokie cukry, konieczna jest konsultacja diabetologiczna. Zwykle nie jest konieczne umieszczanie chorego na oddziale szpitalnym, najczęściej konsultacja odbywa się tam, gdzie leczenie onkologiczne. W moim ośrodku odbywa się to w ten sposób, że onkolog prosi diabetologa o konsultację i ma od razu wdrażane leczenie. To dlatego, że zaburzenia węglowodanowe mają wpływ na skuteczność leczenia i kontrola glikemii jest po prostu konieczna. Onkolodzy są na tym punkcie wyczuleni i podejmują działania bez zwłoki.
Jako diabetolodzy, opiekując się pacjentem z chorobą nowotworową, u którego wystąpiły podwyższone cukry, zawsze ściśle współpracujemy z onkologami. Naszym zadaniem jest nie tylko opanować cukrzycę, ale również sprawić, że komfort życia pacjenta nie ulegnie pogorszeniu. Tu pojawia się też kwestia tego, że nie mamy dowodów na to, że ścisłe przestrzeganie określonych zakresów glikemii jest niezbędne dla życia pacjenta, ale wiemy również, że zaburzenia węglowodanowe pogarszają rokowania w chorobie nowotworowej. Musimy więc postępować mądrze i z dużą rozwagą.
Pacjenci, którzy przeszli chorobę nowotworową muszą pamiętać, że bardzo ważna jest też samokontrola glikemii, również po zakończeniu leczenia.
Pacjent, który pokonał chorobę nowotworową nadal znajduje się w grupie wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego, nerkowego jak i metabolicznego. Dlatego osoby z tej grupy powinny raz na pół roku zbadać poziom cukru na czczo.
Cukrzyca a nowotwory
Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, charakteryzująca się podwyższonym stężeniem cukru we krwi. Szacuje się, że blisko 3 mln dorosłych Polaków żyje z cukrzycą, a prawie 2 mln pozostaje niezdiagnozowanych. W przypadku cukrzycy niezwykle istotne jest jej wczesne rozpoznanie oraz właściwa kontrola choroby, które pozwalają zapobiec powikłaniom i prowadzić aktywne życie. Do najczęstszych powikłań cukrzycy należą: nefropatia, choroba wieńcowa oraz niewydolność serca.
"U pacjentów zarówno z otyłością, jak i z cukrzycą ryzyko zachorowania na nowotwór jest nieco większe niż w populacji ogólnej. Badania wskazują, że dla nowotworów wątroby, trzustki i trzonu macicy to ryzyko wzrasta dwukrotnie, natomiast dla nowotworów jelita grubego, piersi i pęcherza wzrasta o około 20-50 proc. Ryzyko zachorowania na pozostałe nowotwory, w tym na raka płuca wydaje się natomiast podobne. Co ciekawe, cukrzyca wydaje się nieco obniżać ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego" - mówi
prof. Jacek Jassem w materiale opublikowanym na stronie Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków.
Źródło: Głos Pacjenta Onkologicznego. 1/25(63), luty-marzec 2025.
