Dobro pacjenta jest chronione przez właściwe regulacje prawne. W związku z tym we wszystkich państwach Unii Europejskiej obchodzimy 18 kwietnia Europejski Dzień Praw Pacjenta, który przypomina nam o 14 prawach zawartych w Europejskiej Karcie Praw Pacjenta. Ten dokument nie tylko zwraca uwagę na konieczność przestrzegania fundamentalnych praw przynależnych pacjentom, ale również jest gwarantem wysokiego poziomu i jakości w systemie zdrowotnym.
Europejska Karta Praw Pacjenta została zainicjowana w 2002 roku przez pozarządową organizację Active Citizenship Network. Ten zbiór dotyczy wszystkich pacjentów bez względu na wiek, płeć, wyznawaną religię czy status ekonomiczno-społeczny.
Do wspomnianych wyżej 14 praw zaliczamy:
- Prawo do profilaktyki
Każdy człowiek ma prawo do odpowiedniej opieki zdrowotnej w celu zapobiegania chorobom.
- Prawo dostępu do opieki medycznej
Osoby wymagające pomocy medycznej mają prawo do nieograniczonego dostępu do świadczeń zdrowotnych. Świadczeniodawcy mają obowiązek, aby zapewnić wszystkim świadczeniobiorcom możliwość korzystania z opieki zdrowotnej bez względu na status materialny, miejsce zamieszkania, rodzaj schorzenia czy czas oczekiwania na leczenie.
- Prawo do informacji
Każdy pacjent ma prawo do pełnej wiedzy na temat swojego stanu zdrowia, dostępnych metod leczenia, sposobu korzystania ze świadczeń medycznych, a także innowacji wynikających z badań naukowych.
- Prawo do wyrażenia zgody
Pacjent ma prawo do uzyskania niezbędnych informacji, które będą mu umożliwiały aktywne i świadome uczestnictwo w decydowaniu o własnym leczeniu. To prawo jest kluczowe w decyzji o wszelkich działaniach medycznych – szczególnie w udziale w badaniach naukowych.
- Prawo do wolnego wyboru
Każda osoba wymagająca pomocy medycznej ma możliwość swobodnego wyboru procedury leczniczej oraz placówki medycznej, opierając swoją decyzję na rzetelnych i dostępnych informacjach.
- Prawo do prywatności i poufności
Pacjenci mają prawo do ochrony swoich danych osobowych, w tym informacji o stanie zdrowia czy przeprowadzonych procedurach diagnostycznych lub terapeutycznych. Ponadto prywatność osób, którym są świadczone usługi medyczne powinna być zabezpieczona w czasie badań, konsultacji lekarskich oraz wszelkich form leczenia.
- Prawo do poszanowania czasu pacjenta
Świadczeniobiorcy mają prawo od uzyskania leczenia w możliwie najkrótszym, wcześniej określonym terminie. Ten zapis obowiązuje na każdym etapie procesu leczenia.
- Prawo do przestrzegania norm jakościowych
Każdy pacjent ma prawo do korzystania z opieki zdrowotnej spełniającej najwyższe standardy jakości oraz realizowanej zgodniej z precyzyjnie określonymi zasadami i normami.
- Prawo do bezpieczeństwa
Każdej osobie, której są świadczone usługi medyczne, przysługuje prawo do rzetelnej opieki zdrowotnej praktykowanej z najwyższymi standardami i bez ryzyka wyrządzenia szkody. Leczenie powinno być wolne od błędów i prowadzone zgodnie z najlepszymi wzorcami wedle sztuki medycznej.
- Prawo do innowacji
Każdy ma prawo do dostępu do nowoczesnych metod diagnostyki i terapii zgodnie z międzynarodowymi standardami.
- Prawo do unikania niepotrzebnego cierpienia i bólu
Osoby wymagające pomocy medycznej mają prawo do ograniczenia cierpienia i bólu do absolutnego minimum, niezależnie od stadium swojej choroby.
- Prawo do leczenia dostosowanego do potrzeb
Pacjenci mają prawo do diagnostyki i terapii schorzeń uwzględniających ich indywidualne potrzeby oraz okoliczności zdrowotnych w maksymalnie szerokim i możliwym zakresie.
- Prawo do zażaleń
Każdy człowiek, który doświadczył jakiegokolwiek uszczerbku w wyniku leczenia, ma prawo do skargi oraz otrzymania odpowiedzi bądź wyjaśnienia w danej sprawie.
- Prawo do rekompensaty
W przypadku wyrządzonej krzywdy pacjentowi – psychicznej lub fizycznej – w związku z błędnie przeprowadzonymi procedurami medycznymi przysługuje prawo do odpowiedniego odszkodowania wypłaconego w rozsądnym terminie.
Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej mamy szereg aktów prawnych, które stosownie dbają o bezpieczeństwo pacjenta. W związku z obecnym stanem prawnym niektórym osobom wymagającym opieki medycznej zostały nadane szczególne uprawnienia, które zapewniają m.in. bezpłatne leki, korzystanie świadczeń bez skierowania lub poza kolejnością bądź pobyt w sanatorium. Jednakże skorzystanie z danego uprawnienia wymaga przedstawienia odpowiedniego dokumentu, który określa czy dane świadczenie nam przysługuje.
Oficjalna strona Narodowego Funduszu Zdrowia, na podstawie odpowiednich ustaw oraz rozporządzeń Ministra Zdrowia, wyróżnia aż 25 rodzajów takich szczególnych uprawnień. Dotyczą one między innymi:
- osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- dawców, w tym dawców przeszczepów oraz krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID- 19,
- inwalidów wojennych, wojskowych, kombatantów, cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych,
- osób represjonowanych, działaczy opozycji antykomunistycznej,
- osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych,
- osób zarażonych wirusem HIV,
- żołnierzy.
Również warto zaznaczyć, że prawa pacjenta obowiązujące w Polsce określa ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W związku z wejściem tego aktu prawnego w życie, przestała obowiązywać Karta Praw Pacjenta, która była zbiorczym dokumentem prawnym powstałym z inicjatywy Ministerstwa Zdrowia, aczkolwiek zapisy w niej zawarte stały się nieaktualne.
Ponadto, na straży przestrzegania praw pacjenta stoi Rzecznik Praw Pacjenta, którego misją jest podejmowanie skutecznych działań w sprawie ochrony osób, którym świadczone są usługi medyczne. Rzecznik zajmuje się także promocją poszerzania świadomości w tej dziedzinie oraz systematycznego doskonalenia i wykorzystywania potencjału pracowników, których nieustanny rozwój sprzyja zadowoleniu pacjentów.
Pierwszym rzecznikiem była Krystyna Kozłowska, natomiast obecnie to stanowisko reprezentowane jest przez Bartłomieja Chmielowca.
Urząd ten mieści się przy ulicy Płockiej 11/13 w Warszawie (kod pocztowy: 01-231), numer kontaktowy na infolinię czynną całodobową to: 800 190 590, natomiast adres e-mail to: kancelaria@rpp.gov.pl
Rzecznik Praw Pacjenta przyjmuje petentów w poniedziałki w godzinach 09:00-18:00, a od wtorku do piątku między 09:00 a 15:00.
Bibliografia:
- Urząd Miasta Stołecznego Warszawy – zdrowie: Europejski Dzień Praw Pacjenta (https://zdrowie.um.warszawa.pl/-/europejski-dzien-praw-pacjenta dostęp: 29/03/2025 godz. 12.00)
- Uprawnienia szczególne – Narodowy Fundusz Zdrowia: (https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/prawa-pacjenta/uprawnienia-szczegolne/ dostęp: 29/03/2025 godz. 12.10)
- Rzecznik Praw Pacjenta – Narodowy Fundusz Zdrowia: (https://www.nfz-warszawa.pl/dla-pacjenta/prawa-pacjenta/rzecznik-praw-pacjenta/ dostęp: 29/03/2025 godz. 12.15); (https://www.gov.pl/web/rpp/rzecznik-praw-pacjenta dostęp: 29/03/2025 godz. 12.20)
